Herman de Wijs: komt jaarlijks naar De Watergeuzen voor keuring, verkoop en voorlichting.

Brand aan boord: je moet er niet aan denken. Hoe kun je dat zo goed mogelijk voorkomen? En hoe kun je je voorbereiden op de eventualiteit dat het toch een keer fout gaat?

En wat moet je in zo’n geval doen (en niet doen)? Allemaal vragen waar Herman de Wijs, lid van onze vereniging, brandweerman en werkzaam bij Brandbeveiliging Paraat, aandacht aan besteedde tijdens de Veiligheidsdag op 12 mei (zie elders in deze Geus voor een verslag van deze dag).

In dit stuk zet ik een aantal punten uit Hermans verhaal op een rij. Dit zijn geen dingen om één keer te horen en die je dan voorgoed weet. Kom daarom vooral volgend jaar naar de Veiligheidsdag, want dat wordt een jaarlijks terugkerend evenement. Behalve voor voorlichting over AED’s en EHBO kunt u daar dan weer terecht voor keuring van uw brandblusapparaten (volgens uw verzekeringsvoorwaarden waarschijnlijk jaarlijks verplicht), controle op de houdbaarheid en druk, eventueel hervullen, of voordelig aanschaffen van nieuwe of gebruikte apparaten.

Branddriehoek

Er zijn drie noodzakelijke ingrediënten bij het ontstaan en instandhouden van een brand: een brandbare stof, zuurstof en een hoge temperatuur, zie onderstaande branddriehoek.

De branddriehoek.

Om de brand te blussen moet je één of meer van die ingrediënten wegnemen. Zo kun je de temperatuur verlagen door (veel) bluswater, maar aan boord is dat misschien niet zo’n goed idee en zeker als er olie brandt kan dat zelfs gevaarlijk zijn. De brandbare stof wegnemen (anders dan door uit laten fikken) zal aan boord vaak niet mogelijk zijn, zodat we een bootbrand hoogstwaarschijnlijk te lijf zullen gaan door het ingrediënt ‘zuurstof’ weg te nemen. Hier komt de brandblusser in beeld. Welk type hiervan moet je aan boord hebben? Voor ik hier op inga, ga ik het eerst hebben over brandklassen.

Soorten brandblussers: naar brandklassen

Voor ons zijn van belang de brandklassen A, B, C en F:
A: voor het blussen van vaste stoffen zoals hout, papier en kunststoffen.
B: voor het blussen van vloeistoffen, zoals olie en benzine.
C: voor het blussen van gassen zoals propaan, butaan en aardgas.
F: voor het blussen van grote hoeveelheden olie, bijvoorbeeld frituurolie.
De meeste blussers zijn geschikt voor meerdere brandklassen; veel voorkomende combinaties zijn ABC en ABF.

ABF-blussers; de kleintjes rechts zijn ideaal voor in uw keukentje: dop eraf en spuiten!

Soorten brandblussers: naar inhoud

De inhoud van een brandblusser kan zijn: poeder, schuim, kooldioxyde (CO2) of halon.

Poederblussers hebben een groot blussend vermogen, zijn geschikt voor vele soorten branden en niet vorstgevoelig. Nadelen zijn de grote nevenschade aan elektronische apparatuur en de kans op herontsteking van de brand als er niet goed geblust is. Het overgebleven poeder kan overal zitten en corrosie veroorzaken. Het opruimen ervan kan een crime zijn; liever hiervoor geen water gebruiken, maar een industriële stofzuiger.

Schuimblussers zijn gevuld met water en een schuimvormend middel. Het schuimt blust vooral door afdekking: de zuurstof wordt weggehouden. Een voordeel is dat ze schoon blussen. Dit zijn de aanbevolen blussers voor aan boord! Met een of meer ABF-schuimblussers zit u goed! Verwacht geen schuimdeken zoals u die misschien van filmpjes kent. Het schuim ziet er veel wateriger uit, maar doet toch zijn werking.

Geen spectaculaire schuimdeken, maar wel effectief blusschuim over een afstand van een meter of 6.

Kooldioxyde-blussers (CO2-blussers) zijn herkenbaar aan een zwarte expansiekoker aan het uiteinde van de slang. De werking berust op het verdringen van lucht dus ook van zuurstof door kooldioxyde, maar dat is gelijk ook het gevaar: ga nooit zelf met een kooldioxydeblusser de machinekamer in, want u kunt bewusteloos raken en stikken door zuurstofgebrek. Bovendien kunt u bij onoordeelkundig gebruik ernstige brandwonden oplopen, door de extreme afkoeling van het uiteinde van de koker. Het blussen is volledig schoon, wat speciaal met het oog op elektrische apparatuur natuurlijk een voordeel is.

Halonblussers zijn geweldige blussers, maar ze hebben twee grote nadelen. Allereerst verdrijven ze zoveel zuurstof dat je gelijk van je stokje gaat als je niet oppast. Daarnaast veroorzaken de halonen grote schade aan de ozonlaag. Halonblussers zijn daarom sinds 2013 verboden. Nog eentje aan boord? U doet er het beste aan deze in te leveren.

Halonblusser: maar liever inleveren!

Houdbaarheid, controle en uw verzekering

De verzekering schrijft voor dat er een brandblusser aan boord moet zijn en dat deze elk jaar moet worden gekeurd op deugdelijkheid. Dat houdt onder meer in: controle van de houdbaarheidstermijn van zowel de inhoud als het apparaat zelf en van de druk.

Bij verzuimen van controle of overschrijding van de termijnen loopt u én het risico dat u moet blussen met een ondeugdelijk apparaat én dat de verzekering niet of minder uitkeert bij schade.

Zodra u roest of andere schade aan uw blusser constateert: breng hem gelijk naar een chemisch-afvalpunt.

Van de nieuwere schuimblussers blijft de inhoud 5 jaar goed, de houdbaarheid van het apparaat zelf is 20 jaar. Bij poeder- of kooldioxydeblussers gaat ook de inhoud 20 jaar mee. Laat niettemin al uw blussers elk jaar controleren!

Branddeken

Een branddeken of blusdeken wordt over een (beginnende) brand heen gelegd om deze te doven door de zuurstof weg te nemen. Neem de deken niet te snel weg: pas als de brandhaard voldoende is afgekoeld (bij een vloeistofbrand minimaal een half uur)! Branddekens zijn heel geschikt om een persoon waarvan de kleding heeft vlam gevat in te wikkelen.

Nog wat weetjes en aandachtspunten

• Waar gaat u uw brandblusser(s) neerzetten? In de machinekamer is geen handige plek! Maar waar dan wel? Maak een plan, rekening houdend met vluchtroutes.
• Richt de blusstraal niet op de vlammen maar probeer het materiaal dat in brand staat te bedekken. Dit geldt niet voor de poederblusser. Deze heeft een ruimtelijke werking dus hierbij mag u wel in de vlammen richten.
• Bel zonodig 112 of een ander alarmnummer (via de app KNRM Helpt bijvoorbeeld) en zorg dat u altijd snel uw positie kunt doorgeven (met genoemde app is dat eenvoudig).
• Bij ‘vlam in de pan’ is het eenvoudigste een grote deksel op de pan te schuiven (horizontaal van je af). Niet zo gek om er in uw keukentje altijd een bij de hand te hebben! En anders kan zo’n klein ABF-schuimblussertje uitkomst bieden.
• Met de schuimblusser van twee liter (zoals de linker ABF-blusser op de foto eerder in dit stukje) kunt u zo’n 20 seconden spuiten. Dat lijkt weinig, maar is best lang. Zeker wanneer u zo effectief mogelijk blust door intervalspuiten, waarbij u steeds de blusstraal optimaal richt.
• Vorstgevoeligheid: oudere blussers waarvan de inhoud water bevat (schuimblussers) kunnen bij vorst exploderen. De nieuwste zijn vorstvrij. Kijk op het etiket!
• Gasslangen: de oranje gasslangen (6 bar) moeten elke 4 jaar worden vervangen, die van 300 bar elke 10 jaar.

Tot zover dit beknopte artikeltje. Wilt u meer weten? Alleen al de zoekterm ‘brandblusser’ is voldoende voor een avondlang lezen op internet!

Leo Wiegerink
(met dank aan Herman de Wijs)